1.1
impetu liberavissent, nec C. Duelius, A. Atilius, L. Metellus terrore Karthaginis, non
duo Scipiones oriens incendium belli Punici secundi
sanguine suo restinxissent, nec id excitatum maioribus copiis aut Q. Maximus enervavisset aut M. Marcellus contudisset aut a portis huius urbis avolsum
P. Africanus compulisset intra hostium moenia. M. vero
Catoni, homini ignoto et novo, quo omnes, qui
isdem rebus studemus, quasi exemplari ad industriam
virtutemque ducimur, certe licuit Tusculi se in otio
delectare salubri et propinquo loco. Sed homo demens, ut isti putant, cum cogeret eum necessitas nulla,
in his undis et tempestatibus ad summam senectutem
maluit iactari quam in illa tranquillitate atque otio
iucundissime vivere. Omitto innumerabilis viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et quia
-- --
sunt haud procul ab aetatis huius memoria, commemorare eos desino, ne quis se aut suorum aliquem
praetermissum queratur. Unum hoc definio, tantam
esse necessitatem virtutis generi hominum a natura
tantumque amorem ad communem salutem defendendam datum, ut ea vis omnia blandimenta voluptatis
otiique vicerit.
ch. 2
1.2
Nec vero habere virtutem satis est quasi artem
aliquam, nisi utare; etsi ars quidem, cum ea
non utare, scientia tamen ipsa teneri potest, virtus in
usu sui tota posita est; usus autem eius est maximus civitatis gubernatio et earum ipsarum rerum,
quas isti in angulis personant, reapse, non oratione
perfectio. Nihil enim dicitur a philosophis, quod quidem recte honesteque dicatur, quod non ab iis partum
confirmatumque sit, a quibus civitatibus iura discripta
sunt. Unde enim pietas aut a quibus religio?
unde ius aut gentium aut hoc ipsum civile quod dicitur? unde iustitia, fides, aequitas? unde pudor, continentia, fuga turpitudinis, adpetentia laudis et honestatis? unde in laboribus et periculis fortitudo?
Nempe ab iis, qui haec disciplinis informata alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus.
